Євангеліє від Матвія 18:23–35
В Ім’я Отця і Сина і Святого Духа!
Сьогодні Церква пропонує вашій увазі притчу Христову про борг. Борг людський. Про борг, який ми винні своєму Творцю. Деякі люди думають: «Кому я винен? Я нікому й нічого не винен». Але пригадаймо всіх, хто створював наше життя: матір, батьків, учителів, вихователів, тих, хто мав на нас гарний вплив, — скільком людям у житті ми зобов’язані! У скількох людей ми в боргу! І мало цього. Ми в боргу перед усією навколишньою природою. Хто дає нам повітря, яким ми дихаємо? Рослини. Чиїм тілом ми харчуємось? Тілом тварин і рослин.
Усе, що ми маємо, саме життя — усе пов’язане з навколишнім світом. Ми все дістали в борг. А коли так, то кінцева правда — це Сам Господь, тому що це за Його волею народили нас батьки й ми живемо на землі. З Його волі ми маємо все те, що є в нас сьогодні. І тому, коли дякуємо людям, дякуємо життю за все те, що в нас є прекрасного та доброго, ми насправді дякуємо Богові. Урешті, Він є кінцева причина — Той, кому ми найбільше зобов’язані!
Але людям ми можемо віддячити любов’ю у відповідь, якимись учинками. І природі, яка нас годує й одягає, ми теж можемо віддати якусь данину вдячності та дбайливості. А чим може людина віддячити Богові, який її створив? У Псалмі 49-му Господь говорить:
«Я буду картати тебе не за жертви твої, — бо все передо Мною твої цілопалення, не візьму Я бичка з твого дому, ні козлів із кошар твоїх, бо належить Мені вся лісна звірина та худоба із тисячі гір».
Чим може людина віддячити Богові? І виявляється, може! Господь Ісус пояснює нам, що наша вдячність полягає в тому, щоб ми самі чинили в житті за Його заповідями. Не просто йдучи за настановою, не просто
1 Мень О. Світло в пітьмі сяє. — Львів: Монастир Монахів Студійського Уставу. Видавничий відділ «Свічадо», 1995. — С. 152–154.
виконуючи наказ, а з любові до Того, Хто нас створив і дав нам усі дари життя — бо ми вже живемо в Новому Завіті, коли людина вільно вибирає шлях Божий.
Коли здійснюється таїнство, на якому всі ми сьогодні присутні, священик проголошує: «Твоє від Твоїх Тобі приносимо…» Чому ці слова звучать? Тому що ми приносимо Богу свою любов, свою молитву, свою працю, втілену в хлібі й вині, у їжі людській, яка лежить на престолі.
«Все це ми приносимо Тобі, Господи! Але це все Твоє, тому що Ти все це сотворив! І від Твоїх, тому що ми Тобі належимо, і Тобі це повертаємо. Повертаємо свою любов і повертаємо вірність, і бажання чинити за волею Твоєю».
Ось у чому полягає наш борг, і ми знаємо, як мало його сплачуємо, як часто, на жаль, залишаємось неплатоспроможними боржниками, які не можуть сплатити за власним рахунком. І ось тоді ми говоримо:
«Господи, нам не вистачило ні тілесних сил, ні душевних, ми просимо Тебе, прости нам борги наші, прости нам, що ми не спромоглися Тобі віддати те, що мали віддати».
І додаємо так, як учив нас Христос:
«Прости нам борги наші, як і ми прощаємо боржникам нашим».
Виявляється, коли ми благаємо такого прощення, коли ми хочемо примиритися з Богом, якому заборгували, і нічим нам сплатити, ми повинні навчитися прощати один одному. Без цього немає життя, воно неможливе… І тому Господь наводить притчу, яку ми всі сьогодні чули.
Притча проста. Про те, як цар хотів покарати свого царедворця, який заборгував йому великі гроші, а той упав перед ним навколішки, волаючи: «Спаси мене, прости мене, у мене велика сім’я, почекай трохи, я дістану грошей». І цареві стало так шкода цього чоловіка, що він не тільки термінував платіж, а взагалі простив йому борг, кажучи «Іди, я тобі прощаю». І той, задоволений і щасливий, вийшов на вулицю, і раптом — назустріч іде його товариш, який колись заборгував йому й не повернув. Звісно, меншу суму. Він тут же підбіг до нього. Грубо вхопив його за горло й каже: «Коли не віддаси сьогодні ж, накажу кинути тебе до боргової в’язниці». Були раніше такі в’язниці. Людину, яка заборгувала, кидали туди, і вона сиділа за ґратами, доки всього не поверне. Товариш почав його благати: «Пожалій мене, дай час і нагоду дістати гроші й повернути». Але той не пожалів, викликав сторожу, і його товариша кинули до боргової в’язниці, до ями.
Цар дізнався про цей учинок людини, якій він простив, якій щойно залишив ці великі кошти, а той за якусь дещицю кинув свого друга до в’язниці, і звелів його покликати до себе й сказав: «Ось так ти вчинив зі своїм ближнім! Я тобі простив, а тобі не вистачило великодушності простити своєму ближньому. Коли так, нехай тебе кинуть до цієї темниці, і ти сидітимеш там, доки не віддаси останню копійку!»
Ось ця проста притча нагадує нам усім, що ми не можемо, не маємо права навіть вимовляти слова: «Господи, помилуй», тобто, «прости наші гріхи», якщо ми самі неспроможні прощати один одному.
Ми слабкі люди. У всіх можуть бути гріхи й образи один на одного. Та що було б, якби люди не прощали взаємно. Життя обернулося б на пекло, тому що все зло залишилося б із нами, і воно відкладалося б у нашій душі, ніби якась чорна гора. Якщо благодать Божа приходить до нас і змиває наш гріх, як потужним струменем змивається бруд, так і наше мале прощення один одного як чиста вода змиває все сміття і бруд життя. Будьте досконалі, говорить Господь, як Отець ваш Небесний досконалий. Це означає, як Він прощає нам, так і ми маємо вчитися прощати боржникам нашим. Амінь.
Олександр Мень